Hoczew – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Lesko, nad rzeką San. Od października 1939 do roku sierpnia 1944 wieś była siedzibą urzędu gminy w powiecie sanockim.
Spis treści


Historia

Miejscowość wymieniana w 1400 r. Ślady grodziska u ujścia Hoczewki do Sanu świadczą o istnieniu tu osadnictwa w X-XI[potrzebne źródło].

Stąd też wywodzi się jedna z gałęzi rodu Balów. Przed rokiem 1427 wioska stała się własnością Matiasza Węgrzyna syna Piotra de Lobetans, dziedzica Nowotańca. 29 stycznia 1480, po śmierci Jana Bala, stolnika sanockiego jego synowie: Matjasz II Bal, chorąży sanocki, ks. Piotr Bal i Mikołaj I Bal stolnik sanocki z Nowotańca podzielili majątek po ojcu. Mikołaj Bal otrzymał połowę dóbr należących do klucza w Hoczwi we wsiach: Hoczew i inne. 19 grudnia 1480 r. trzej bracia Balowie: dokonali ponownego podziału dóbr po zmarłym ojcu Janie Balu[1]. Starszym braciom (Matiaszowi i ks. Piotrowi) zapisano wsie: Hoczew, Dziurdziów, Terpiczów (Bachlawę), drugi Terpiczow (Średnią wieś), Berezkę, Wołkowyję Wielką, Terkę, dwie wsie, Bereźnicę Wyżną i Żernicę z lasami należącymi do tych wsi. W 1485 właściciel wsi Matjasz II Bal z Hoczwi, podkomorzy sanocki awansował z chorążego ziemi sanockiej na podkomorzego i ożenił się za zgodą brata i współwłaściciela dóbr ks. Piotra Bala – kustosza przemyskiego, zapisał żonie Annie (córce Piotra Weszmuntowskiego) kwotę 400 grzywien na połowie swego działu wsi tj. Hoczwi i innych. 1498 r. – Matiasz Bal (wymieniany też jako Maciej) był już kasztelanem sanockim. Zapisał swojej żonie Annie kwotę 420 grzywien na połowie swoich dóbr, w tym Hoczwi. Z roku 1493 pochodzi wzmianka, że na miejscu był niewielki zamek rycerski, założony na planie prostokąta, z dziedzińcem w środku. W 1510 r. – część z czynszów z Wołkowyi przeznaczono na rzecz kościoła parafialnego w Hoczwi. 1519 r. – doszło do rozgraniczenia dóbr Balów od dóbr Kmitów z Sobienia – poprzez usypanie kurhanów granicznych z ziemi – Do Matiasza i ks. Piotra Balów należały wówczas wsie: Hoczew, Średnia Wieś i inne.

W roku 1565 wieś liczyła 66 kmieci oraz 43 ¾ łana powierzchni, wójtostwo hoczewskie o pow. 6 łanów należało do kasztelana Zbigniewa Sienieńskiego. Dochód ze wsi wynosił wówczas 172 złp. 1 gr. Z tej miejscowości pochodził Piotr II Bal herbu Gozdawa, syn Matjasza III, szlachcic polski, podpisujący się "z Hoczwi". Następnie staje się Hoczew własnością Bełzeckich przez małżeństwo Zofii Balównej ze Stanisławem Bełzeckim wojewodą podolski. Potem właścicielem jest Katarzyna z Bełżyckich, którą poślubił Józef Lubomirski herbu Szreniawa – wojewoda czernihowski. W roku 1709 Hoczew jest własnością syna wojewody Adama Antoniego Bełzeckiego kasztelana bełzeckego, a od roku 1712 Lubomirskiego księcia na Wiśniczu i Jarosławiu generała wojsk saskich i polskich. Od roku 1720 wieś przechodzi w posiadanie Michała Urbańskiego właściciela Lutowisk, a od roku 1740 staje się własnością rodu Fredrów.

W Hoczwi znajduje się murowany kościół pw. św. Anny, fundowany przez ród Fredrów, konsekrowany w roku 1745 przez biskupa Sierakowskiego. W roku 1770 urodził się w Hoczwi Jacek hrabia Fredro, ojciec Aleksandra Fredry członek Rządu Centralnego Wojskowego Tymczasowego Obojga Galicji w 1809, członek stanów galicyjskich, wicemarszałek krajowy galicyjski 1817. Do 1914 powiat leski, sąd powiatowy w Baligrodzie. Pod koniec XIX wieku większe posiadłości stanowiły na terenie wsi dobra hr. Platera Zyberka, wieś liczyła wtedy 600 mieszkańców. W roku 1921 wieś była zamieszkana przez 848 osób i liczyła 144 domy.

Do roku 1939 we wsi znajdował się dwór, którego właścicielem był Kazimierz Sulatycki i Stanisław Mielniewicz.

15 września wieś została zajęta przez wojska radzieckie[2].

Dworek Fredrów jak i kościół z 1774 r. został zniszczony przez oddziały UPA w roku 1946. Do dziś po Balach zachowały się obwałowania grodu z X w.i zamczysko.

Do 1954 roku istniała gmina Hoczew. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Walki z UPA

Do pierwszych walk z UPA na tym terenie dochodziło już od połowy 1944.[3] W okresie 1945 do 1947 oddziały UPA dokonały trzykrotnie napadu na wieś. W styczniu 1945 po napadzie na wieś uprowadzili 5 milicjantów. Podczas kolejnego ataku Ukraińcy spalili szkołę i urząd gminy, a w grudniu 1946 spalili dwór Krasickich[4].
Religia
Fragment płyty nagrobnej Matjasza III Bala z kościoła pw. Św. Anny w Hoczwi

W roku 1510 Mikołaj Bal dla przychylności boskich wyroków przez pobożne uczynki, a przy jałmużny sobie, swym przodkom i swym potomnym bożą łaską zjednać, przeto z tych względów i przez wzgląd na zbawienie swej duszy, na cześć Boga Wszechmogącego i Bożej Rodzicielki N. P. Maryi, Świętej Anny, matki N. P. Maryi, Św. Zofii, Jana Chrzeciela i Św. Mikołaja i wszystkich świętych wreszcie funduje kościół i parafię w Hoczwi. Swiadkami tego aktu erekcyjnego byli Kaspar z Brzozowa, Kaspar z Domaradza, Albert z Tyrawy, Piotr z Bliznego oraz księża – Matjasz Widowski i Stanisłąw Wolibiowski. Dokument ten jeszcze w roku 1510 zatwierdził biskup przemyski Mateusz nadając kościołowi tytuł i przywileje kościoła parafialnego. Opis kościoła z XVIII wieku znajdujący się w aktach parafialnych podaje, że kościół był pierwotnie drewniany. W roku 1562 kościół łaciński został zamieniony przez brata fundatora Stanisława na zbór kalwiński. Kalwinizm w Hoczwi przetrwał do połowy XVII wieku. Parafia greckokatolicka w Hoczwi należała do dekanatu baligrodzkiego, posiadała filie w Dziurdziowie oraz Bachlowie. Obecnie w Hoczwi znajduje się kościół łaciński pw. św. Anny.

Źródło : Wikipedia